|
Wanneer je begint met muziek maken is het belangrijk dat je de namen van de noten leert. In deze handleiding leg ik de notennamen uit aan de hand van het pianotoetsenbord. Ben je nog niet vertrouwd met het pianotoetsenbord? Eerst leg ik de opbouw van het toetsenbord uit, daarna leer je welke naam bij welke toets hoort en wat stamtonen zijn. |
Inhoudsopgave |
Hoe is het pianotoetsenbord opgebouwd?
Het toetsenbord heeft een regelmatig patroon van witte en zwarte toetsen. De zwarte toetsen zijn onderverdeeld in groepen van twee en drie toetsen. Dit wordt steeds herhaald. Naar links klinken de tonen lager, naar rechts klinken de tonen hoger.
De zwarte toetsen
Speeloefening: kies een zwarte toets, bijvoorbeeld de linker van het groepje van twee zwarte toetsen, en speel deze toets bij alle groepjes van twee over de hele piano. Heb je een rechterpedaal? Druk deze dan helemaal in.
En zo klinken de linker toetsen van het groepje van twee zwarte toetsen, gespeeld over de hele piano.
Hoor je dat ze allemaal hetzelfde klinken? De tonen klinken goed samen, het zijn dezelfde tonen.
De witte toetsen
Een moderne piano heeft 55 witte toetsen. Maar hoeveel zijn er nu verschillend?
De witte toetsen zijn te herkennen aan de hand van de zwarte toetsen.
Speeloefening: kies een witte toets die je makkelijk kunt herkennen. Bijvoorbeeld de witte toets in het midden van het groepje van twee zwarte toetsen. Speel deze toets over de hele piano. Ook hier kun je horen dat het allemaal dezelfde tonen zijn.
En zo klinken de witte toetsen in het midden van het groepje van twee zwarte toetsen, gespeeld over de hele piano.
Zie je dat deze witte toets in het midden van het groepje van twee zwarte toetsen met een regelmatige patroon herhaald wordt? En dat dat ook geldt voor de andere witte toetsen? Zie je dat er drie witte toetsen zitten bij het groepje van twee zwarte toetsen en dat er vier witte toetsen zitten bij het groepje van drie zwarte toetsen?
Het pianotoetsenbord heeft zeven verschillende witte en vijf verschillende zwarte toetsen.
De namen van de witte toetsen
Ik heb uitgelegd dat een witte toets met een regelmatige patroon herhaald wordt. Dat deze tonen hetzelfde zijn. Ze hebben daarom ook dezelfde naam. Ik heb ook uitgelegd dat er zeven verschillende witte toetsen zijn. De witte toetsen hebben de namen van de eerste zeven letters van het alfabet.
De zeven witte toetsen hebben de namen A, B, C, D, E, F en G.
Welke naam hoort bij welke toets?
Bij het groepje van 3 zwarte toetsen zit de A links van de rechter zwarte toets (ofwel rechts van de linker zwarte toets).
In het onderstaand plaatje worden twee A's gespeeld.
De B zit één witte toets hoger, rechts van de rechter zwarte toets.
De witte toets weer één hoger heet de C. Enzovoorts, tot en met de G. Daarna komt weer een A.
De witte toetsen heten A, B, C, D, E, F en G
Hieronder zie je de witte toetsen met hun bijbehorende namen.
De middelste C van het toetsenbord heet de centrale C.
En zo klinkt de centrale C.
De laagste witte toets op een piano met een volledig toetsenbord is de A.
Wat zijn de notennamen?
Een toon is een klank, datgenen wat je hoort. De tonen die in het notenschrift opgeschreven worden heten stamtonen.
De namen van de stamtonen zijn A, B, C, D, E, F en G.
Een noot is een toon opgeschreven in het notenschrift. Alleen de stamtonen worden opgeschreven.
De notennamen zijn A, B, C, D, E, F en G, dit zijn de namen van de stamtonen.
Van elke noot die je opschrijft in het notenschrift is het geheel duidelijk welke toon je moet spelen en hoe die heet. Een noot kan maar één naam hebben. Daar is geen twijfel over mogelijk.
Maar met pianotoetsen is dat anders, deze kunnen namelijk wel meerdere namen hebben. Wil je weten hoe dit zit? Lees dan verder!
Wat zijn de notennamen met kruizen en mollen?
Je weet nu dat de witte toetsen een naam hebben. Echter, de zwarte toetsen hebben geen eigen naam. De namen van de zwarte toetsen zijn afgeleid van de namen van de witte toetsen. Je krijgt ze door een van de stamtonen A, B, C, D, E, F en G met een halve afstand te verhogen of te verlagen. Weet je niet wat hele en halve toonsafstanden zijn? Lees dan mijn uitleg over hele en halve toonsafstanden.
Aan de hand van een voorbeeld laat ik zien wat de namen van de zwarte toetsen zijn.
De linker zwarte toets van het groepje van drie zwarte toetsen, zit tussen de F en de G in.
Vanaf de F is deze toets met een halve afstand verhoogt. De toets krijgt dan de naam Fis. Echter, je kunt deze toets ook krijgen door de G met een halve afstand te verlagen. De toets krijgt dan de naam Ges.
De zwarte toetsen kunnen meerdere namen krijgen!
Hoe weet je welke naam een zwarte toets heeft?
Als je een zwarte toets moet spelen staat in het notenschrift een teken voor de noot. Dit teken heet een voorteken. Er zijn twee voortekens, deze heten kruis en mol.
 |
Een kruis is een verhogingsteken; de stamtoon wordt met een halve afstand verhoogd. |
 |
Een mol is een verlagingsteken; de stamtoon wordt met een halve afstand verlaagd. |
Als een stamtoon met een halve afstand wordt verhoogd, dan krijgt deze toon de naam van de stamtoon met is erachter. Daarom heet een verhoogde F een Fis. Als een stamtoon met een halve afstand wordt verlaagd, dan krijgt deze toon de naam van de stamtoon met es erachter. Daarom heet een verlaagde G een Ges. Uitzondering: de verlaagde A en E heten niet Aes en Ees, maar As en Es.
Bekijk hieronder een overzicht van de notennamen met kruizen en mollen. Klik op de naam en je ziet welke toets je moet spelen.
| Stamtoon | Kruis | Mol |
| A | Ais | As |
| B | Bis | Bes |
| C | Cis | Ces |
| D | Dis | Des |
| E | Eis | Es |
| F | Fis | Fes |
| G | Gis | Ges |
Niet alleen zwarte pianotoetsen kunnen meerdere namen hebben, maar ook de witte pianotoetsen. Bijvoorbeeld als je de B verhoogd, dan weet je nu dat deze toon Bis heet. Maar als je de Bis op de piano speelt, dan is dat dezelfde toets als de C. Hoe weet je nou of de toets die je speelt een C heet of een Bis, een Fis heet of een Ges?
Het antwoord is niet moeilijk. Leer denken vanuit stamtonen en niet vanuit pianotoetsen!
Wat is het verschil tussen Fis en Ges?
Er is een groot verschil tussen bijvoorbeeld de tonen Fis en Ges of tussen Bis en C. Op de piano zijn de Fis en Ges wel dezelfde toets, maar de piano is een onzuiver gestemd instrument. Als je de tonen zuiver speelt, dat kan bijvoorbeeld op een viool, dan klinkt de Fis iets hoger dan de Ges. Ook voor de muziektheorie is er een belangrijk verschil tussen Fis en Ges.
Dit heeft te maken met toonladders en hoe deze zijn opgebouwd. Voor de opbouw van intervallen is het verschil tussen bijvoorbeeld Fis en Ges belangrijk. Zo is het interval C Fis en overmatige kwart en C Ges een verminderde kwint. Ook voor de opbouw van akkoorden is dit verschil belangrijk. Bijvoorbeeld, het akkoord B - D - Fis is een B-mineur akkoord. Echter, het akkoord B - D - Ges is de tweede omkering van het Ges-akkoord. In de muziektheorie zijn dit twee totaal verschillende akkoorden.
Notennamen met do re mi
Je hebt geleerd dat de namen van noten A, B, C, D, E, F en G heten. Maar dat is nog niet het hele verhaal. Want er zijn ook nog andere namen voor de noten. Welke namen je gebruikt hangt af waar je woont, of waar je het leert. Of welke taal je spreekt. Woon je in België, Frankrijk of in Zuid-Nederland, dan gebruik je de notennamen Do Re Mi Fa Sol La Si Do. Als je Do Re Mi gebruikt, dan is de Do hetzelfde als de C. De namen Do Re Mi Fa Sol La Si Do zijn hetzelfde als de namen C D E F G A B C.
Echter, Do Re Mi is ook een relatief systeem. Oftewel, je kan ook een andere toon dan de C als Do kiezen, bijvoorbeeld de G. De namen Do Re Mi worden dan niet meer gebruikt als absolute notennamen, waarbij de Do hetzelfde is als de C. De reden dat dit wordt gedaan heeft alles te maken met toonladders en vooral de majeur toonladder. Als je vanaf de G de namen Do Re Mi Fa Sol La Si Do toepast, dan is dat hetzelfde als G A B C D E Fis G.
Wil je weten wat de namen van de noten zijn in andere talen? Kijk dan op Wikipedia.
Wil je noten leren lezen?
|